แกแล (เข)

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Maclura cochinchinensis Corner

ชื่อวงศ์: MORACEAE

ชื่อท้องถิ่น: แกก้อง แกแล สักขี เหลือง แกล แหร เข ช้างงาต้อก น้ำเคี่ยโซ่ หนามเข กะเลอะเซอะ

ลักษณะ: ไม้พุ่มรอเลื้อย ชอบขึ้นตามชายน้ำ ตามเถามีหนามตลอดเถา เนื้อไม้สีค่อนข้างขาว มียางขาว แก่นเป็นสีเหลือง ใบเดี่ยวเรียงสลับ เวียนรอบกิ่งรูปวงรี กว้าง 1-3.5 เซนติเมตร ยาว 2-9 เซนติเมตร มีหนามแหลมออกตรงซอกใบ 1 อัน ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร ดอกช่อ ออกที่ซอกใบ แยกเพศ อยู่คนละต้น รูปกลม ผล เป็นผลรวม มีเกิดตามป่าโปร่งทางภาคกลาง ภาคเหนือ และภาคใต้ ใช้แก่นซึ่งให้สีเป็นสีเหลืองสดเหมาะแก่การย้อมไหมเป็นสีเหลือง

ส่วนที่ใช้ : แก่น ที่มีอายุประมาณ 30 ปี ขึ้นไป

สีที่ได้: สีเหลือง

เทคนิควิธีการย้อมสี: การย้อมสีเหลืองจากแก่นแกแล ใช้ส่วนของแก่นแกเลควรเลือกแก่น จากต้นที่มีอายุมากพอควร ย้อมผ้าจะได้สีเหลือง ซึ่งจะมีสารสีเหลืองชื่อ Morin อยู่ประมาณ 1% ให้นำเอาแก่นแกแลมาตากให้แห้งแล้วผ่าให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ ใส่หม้อต้มเดือด จนน้ำต้มสีเป็นสีเหลืองจึงยกลง และนำเอาไปกรองเก็บน้ำสีไว้ เอาแกแลที่กรองไว้ไปต้มน้ำให้เดือดต่อไปจนได้น้ำสีจากแกแล ซึ่งสีอ่อนกว่าหม้อแรก เก็บน้ำสีไว้ทำแบบเดียวกัน จนได้น้ำสีครบ 3 หม้อ จะได้น้ำสีอ่อนสุดถึงแก่สุด นำเอาเส้นใยที่เตรียมไว้ลงย้อมในน้ำสีหม้อที่ 3 ซึ่งเป็นสีอ่อนสุดยกเส้นใยกลับไปกลับมาเพื่อให้น้ำสีเข้าไปในเนื้อฝ้ายได้ทั่วถึงไม่ด่าง ทิ้งไว้สักพักจึงยกเส้นใยขึ้นบิดพอหมาด นำไปย้อมในหม้อที่ 2 และหม้อที่ 1 ทำแบบเดียวกัน จนย้อมได้ครบ 3 หม้อ นำเส้นใยขึ้นซักน้ำสะอาดจนสีไม่ตก เอาเข้ารางผึ่งให้แห้ง สารช่วยย้อม คือ สารส้ม ให้ทำการบดละเอียดก่อนใช้