คำแสด

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bixa orellana Linn.

ชื่อวงศ์: BIXACEAE

ชื่อสามัญ: Anatto tree

ชื่อท้องถิ่น: คำเงาะ คำแงะ คำไทย คำแผด คำยอง ชาตี จำปู้ ส้มปู้ ชาด ชิติ

ลักษณะ: ไม้ยืนต้นขนาดเล็กสูงประมาณ 3-5 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงเวียนรอบต้นรูปไข่ โคนใบมนปลายใบแหลม ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่น ดอกออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง แต่ละช่อมี 5-10 ดอก สีชมพู กลีบรองดอกสีเขียวขนาดเล็ก มีกลีบดอก 5 กลีบ ผลรูปไข่มีขนแข็งสีแดงคล้ายผลเงาะ เมื่อผลแก่จะแตกออกทางด้านข้าง ภายในมีเม็ดและเปลือกหุ้มสีแดง

ส่วนที่ใช้ : เมล็ดสีแดง ผลสุก

สีที่ได้: สีส้มแสด

เทคนิควิธีการย้อมสี: การย้อมสีด้วยเมล็ดคำแสด วิธีเตรียมสีจากเมล็ดคำแสด แกะเมล็ดออกจากผลที่แก่จัด แช่น้ำร้อนหมักทิ้งไว้หลาย ๆ วัน จนสารสีตกตะกอน แยกเมล็ดออก นำน้ำสีที่ได้ไปเคี่ยวจนงวดเกือบแห้งแล้วนำไปตากแดด จนแห้งเป็นผงเก็บไว้ใช้ การสกัดสีเมล็ดคำแสดมีด้วยกันหลายวิธี วิธีที่ดีที่สุด คือ การนำเมล็ดคำแสด 1 กิโลกรัม ต้มในน้ำเดือด 2 ลิตร นาน 30 นาที แล้วหมักทิ้งไว้ 3 วัน ต่อจากนั้นขยี้เมล็ดคำแสดที่หมักไว้ เพื่อให้ผงสีออกจากเมล็ดให้หมด แล้วกรองเอากากทิ้ง นำไปเคี่ยวจนกระทั่งแห้ง นำไปตากแดดและบดให้เป็นผง จะได้ผงสี 34.53 กรัม เมื่อนำไปวัดความเข้มข้นของสีส้มในน้ำสีด้วยเครื่อง spectrophotometer เทียบกับสีส้มมาตรฐานที่ 498 ทาโนเมตร (peak) ปรากฏว่ามีความเข้มข้นของสีส้มมากที่สุด คือ 43.12 มิลลิกรัม/ลิตร และเมื่อนำไปย้อมผ้าไหมแล้วไม่ทำให้คุณภาพทางด้านความเหนียวและการยืดตัวของ ผ้าเปลี่ยนแปลงจากเดิม ส่วนความคงทนของสีที่สกัดได้พบว่า ผ้าที่ย้อมด้วยสีที่สกัดได้มีความคงทนต่อเหงื่อและความคงทนต่อการซักอยู่ใน ระดับดีถึงดีมาก แต่ไม่คงทนต่อแสง