จดหมายจางวางหร่ำ ฉบับสมบูรณ์

เรือจรสมุทรกลับมาถึงวันนี้ ได้ทราบข่าวว่าได้ไปส่งเจ้าลงเรือเมล์ออกจากสิงคโปร์ไปเรียบร้อยแล้วแต่เดิมข้าก็ได้ตั้งใจจะไปส่งเจ้าให้ถึงสิงคโปร์ แต่ในสองวันนั้นเผอิญติดธุระหลายอย่าง ซึ่งไม่รีบทำก็อาจจะฉิบหาย ความคิดเดิมจึงไม่สำเร็จ การที่ข้าตั้งใจจะไปส่งเจ้าลงเรือเมล์ใหญ่นั้น ก็โดยประสงค์จะให้โอวาทแก่เจ้าไปตามทาง เพราะเวลาอยู่ฉะเชิงเทรามักติดโน่นติดนี่ไม่ใคร่มีเวลาจะพูดกันได้ แม่ของเจ้าสั่งให้ข้าเตือนว่า เมื่อเจ้าไปถึงเมืองนอกแล้ว อย่าร่ำเรียนให้มันเหลือบ่ากว่าแรงไปนักแต่ข้าจะต้องเตือนไปคนละอย่างว่าให้มันเหลือบ่าออกจะล้นใกล้ ๆ คอรอกเข้าไว้และดี สำหรับเผื่อเหลือเผื่อขาดที่มันจะหก ๆ คว่ำ ๆ เสียบ้าง แม่ของเจ้ามีความหวาดหวั่นเกรงว่าเจ้าจะเรียนมากเกินไป ด้วยเห็นลูกท่านที่ไป ๆ กลับมากลายเป็นคนแก่ดูอะไรไกลไม่เห็น มีคำกล่าวว่าเป็นด้วยอ่านหนังสือเหลือเกินไปนัก ส่วนความเห็นของข้านั้นเห็นว่า ถ้าตามันจะสั้นด้วยเรียนมากก็ช่างหัวมัน ปล่อยให้มันสั้นเถิด เวลาเจ้าอยู่เมืองนอกข้าจะให้เงินเจ้าซื้อแว่นตา เวลากลับมาเมืองไทยเจ้ามารับจ้างข้าทำการ ข้าก็คงให้เงินเดือนเจ้าพอซื้อแว่นตาเหมือนกัน ความเป็นผู้ตาสั้นนี้ไม่เป็นสิ่งสลักสำคัญ ด้วยแว่นตาราคาถูก แต่การเรียนอะไรไม่ได้นั้นสำคัญที่สุด เพราะถ้าเรียนเหลวกลับมาก็เป็นผู้ไม่มีประโยชน์สมกับที่เกิดมาเป็นคน และความเป็นผู้เปล่าประโยชน์นั้นเป็นของแพงที่สุด แต่เป็นของหาง่าย เปรียบเหมือนม้าขาหักซึ่งเจ้าของเป็นผู้ละอายบาป หากว่าจะซื้อก็สองสลึงเฟื้อง ต่อเมื่อมีมาอยู่กับตัวแล้วจึงแพง แพงแก่ผู้เป็นเจ้าของ และ ถ้าเจ้าเป็นเจ้าของก็จะแพงแก่ข้าผู้เป็นพ่อของเจ้านี้ด้วย อ่านต่อ…

น.ม.ส.. (2478). จดหมายจางวางหร่ำ. กรุงเทพฯ : บรรณกิจ.