ธุง หรือ ธุงผะเหวด หรือ ธุงผาสาด (ประสาท) ของบ้านโพนทราย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี ผ้าทอผืนยาวที่ถวายเป็นพุทธบูชาในช่วงบุญผะเหวดหรือบุญเทศน์มหาชาติ เพื่อเสริมสิริมงคลและอุทิศส่วนกุศลแก่ผู้ล่วงลับ นำทางไปสู่สรวงสวรรค์เพื่อถึงแก่พระศรีอริยเมตไตร และประกาศให้เทวดาอารักษ์ได้รับรู้เจตนารมณ์ของงานบุญประเพณี
![ธุงผาสาด หรือ ธุงปราสาท ของบ้านโพนทราย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_10.jpg)
ธุงผาสาด หรือ ธุงปราสาท บ้านโพนทราย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี
ชาวอีสานนิยมถวายธุงเป็นพุทธบูชา และอุทิศถวายด้วยความเชื่อและศรัทธา วัตถุประสงค์ในการถวายธุง เพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคลแก่ตนเอง ผู้เกี่ยวข้อง และอุทิศส่วนกุศลให้กับญาติผู้ล่วงลับไปแล้ว ปัจจุบันการใช้ธุงนอกจากใช้เพื่อวัตถุประสงค์ดังกล่าวแล้ว ชาวอีสานยังนิยมนำธุงมาใช้ในการประดับตกแต่งสถานที่เนื่องในงานพิธีหรือเทศกาลต่าง ๆ ที่ไม่ใช่เป็นพุทธบูชาหรือเกี่ยวข้องกับพิธีกรรมทางศาสนา แต่เพื่อประดับตกแต่งให้เกิดความสวยงาม
ธุงเป็นงานหัตถศิลป์ที่ชาวอีสานสร้างสรรค์ขึ้นด้วยพลังศรัทธาในพระพุทธศาสนา โดยมีความเชื่อว่า ถ้าได้ทอธุงถวายแล้ว จะอยู่เย็นเป็นสุข เกิดสิริมงคลในชีวิต การให้ทานด้วยการถวายธุงและอุทิศแก่ผู้ล่วงลับจะช่วยให้วิญญาณผู้ตายหลุดพ้นจากนรกหรือวิบากกรรมทั้งหลาย ในงานบุญต่าง ๆ จะพบว่า มีการแขวนหรือประดับธุงเพื่อเป็นทั้งสัญลักษณ์ของงานบุญประเพณีและประกาศให้เทวดาอารักษ์ได้รับรู้เจตนารมณ์ของงานบุญประเพณี การทอธุงในภาคอีสานแต่ละท้องที่จะมีเทคนิคการทอและลวดลายแตกต่างกันไป
บ้านโพนทราย ตำบลบ้านไทย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี เป็นหมู่บ้านที่ยึดมั่นในขนบประเพณีทางพระพุทธศาสนาอย่างเหนี่ยวแน่นแห่งหนึ่ง มีขนบในการทอธุงด้วยฝีมือของสตรีในหมู่บ้านสืบทอดกันมาหลายรุ่น และนำมาถวายวัดประจำหมู่บ้าน คือ วัดบ้านโพนทราย เพื่อทำบุญในโอกาสต่าง ๆ เช่น บุญกฐิน บุญสังฆทาน บุญอุทิศส่วนกุศล และจะนำมาแขวนประดับในโอกาสบุญผะเหวดหรือบุญมหาชาติ (บุญเดือน 4 ตามฮีต 12 ของประเพณีอีสาน) เทศน์มหาชาติ ธุงผะเหวดบ้านโพนทรายมีลักษณะโดดเด่นด้านความงามในการทอ ที่สะท้อนความเชื่อความศรัทธาในการทำความดี ละเว้นความชั่ว เชื่อในอานิสงค์ในการทำบุญและการฟังเทศน์มหาชาติ เพื่อจะได้ขึ้นสวรรค์ไปพบพระศรีอริยเมตไตร ตามความเชื่อเรื่องอานิสงส์ของการฟังเทศน์มหาชาติที่ยึดถือกันสืบมา
![การทอธุงผะเหวด บ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_11.jpg)
ธุงผะเหวดบ้านโพนทราย นิยมทอด้วยไหมแกมฝ้ายมีความกว้างประมาณ 30 เซนติเมตร ความยาวประมาณ 3-4 เมตรขึ้นไป ส่วนมากจะใช้ฟืม 30 ซึ่งเป็นฟืมช้า (มีเส้นยืน 300 เส้น) สีที่ใช้นิยมใช้สีสดใส เช่น สีแดง สีส้ม สีเหลือง เทคนิคการทอใช้วิธีการขิด การจก ซึ่งเป็นศิลปะที่ชาวบ้านโพนทรายมีความเชี่ยวชาญและสืบทอดกันช้านาน ศิลปะนี้สะท้อนถึงความศรัทธา ความเพียร และฝีมือเชิงช่างที่งดงาม ละเอียดลออ แม้ช่างทอรุ่นหลังก็ไม่สามารถทำได้เหมือน ลักษณะลวดลายที่พบอันเป็นเอกลักษณ์ของธุงรุ่นแรก ๆ ของบ้านโพนทราย คือ การทอเป็นรูปเจดีย์ ปราสาท ซึ่งมักปรากฏทุกผืน จนบางทีเรียกว่า “ธุงผาสาท” มีรูปคน สัตว์ต่าง ๆ เช่น ช้าง ม้า ดอกไม้ ต้นไม้ วัตถุ สิ่งของ รูปทรงเรขาคณิต ตามจินตนาการของผู้ทอและระบุชื่อผู้ทอผ้าสร้างธุงและชื่อญาติที่ถวายธุงอุทิศทำบุญไปให้ โดยใช้การทอหรือปักลงในผืนธุง
ลวดลายธุงผะเหวด บ้านโพนทราย
![ปักชื่อไว้บนธุงผะเหวด เพื่อบอกกล่าวเจตนา](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_07.jpg)
![ขบวนสรรพสัตว์ ลวดลายบนธุงผะเหวด บ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_06.jpg)
![ลวดลายดอกไม้ เครื่องถวายสักการะ บนผ้าผะเหวดบ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_05.jpg)
![ลวดลายคน บริวาร ทหาร บนธุงผะเหวดบ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_09.jpg)
![ขบวนม้า เครื่องสักการะ บนผ้าผะเหวดบ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_04.jpg)
![ขบวนช้าง บนผ้าผะเหวด บ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_03.jpg)
ปัจจุบันการทอธุงในชุมชนเริ่มลดน้อยลง จากที่ทอด้วยเส้นไหมแกมฝ้ายหันมาใช้เส้นด้ายสำเร็จรูปแทน แต่อย่างไรก็ตาม คนในชุมชนได้รักษาขนบการแขวนธุงในบุญผะเหวดและถวายธุงสืบมา สะท้อนจิตวิญญาณ ความศรัทธา ความมุ่งมั่นต่อการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา ทำให้บ้านโพนทรายแห่งนี้เป็นหมู่บ้านที่สุขสงบร่มเย็น โดดเด่นในงานศิลปหัตถกรรมควรแก่การรักษา สืบทอดให้คงอยู่คู่กับจังหวัดอุบลราชธานีสืบไป
ชาวบ้านและวัดบ้านโพนทรายได้ทำการเก็บรักษาและอนุรักษ์ธุงไว้ มีประมาณ 70-80 ผืน ซึ่งเป็นธุงที่มีทั้งแบบลวดลายดั้งเดิมและลวดลายแบบใหม่ ชาวบ้านโพนทรายมีความตระหนักและหวงแหนศิลปะหัตถกรรมนี้ นอกจากเก็บรักษาไว้อย่างดีแล้ว ยังได้มีความพยายามในการสืบทอดโดยการทอธุงผืนใหม่ด้วยลวดลายดั้งเดิม การสืบสานและถ่ายทอดวิธีการและขั้นตอนการทอผ้าจกและผ้าขิดให้กับเยาวชน สามารถติดต่อขอชมได้ที่วัดบ้านโพนทราย
![ธุงผะเหวดบ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_15.jpg)
![ธุงผะเหวดบ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_14.jpg)
![ผลงานฝีมือการทอธุงผะเหวด นางสมศรี วงศ์ตรี บ้านโพนทราย](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2017/03/tung_ponsai_12.jpg)
ที่ตั้ง แหล่งสะสมธุงผะเหวด บ้านโพนทราย
วัดบ้านโพนทราย ตำบลบ้านไทย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี
พิกัดภูมิศาสตร์ แหล่งสะสมธุงผะเหวด บ้านโพนทราย
15.457119, 104.446220000
บรรณานุกรม
กลุ่มงานอนุรักษ์เอกสารโบราณ สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. ธุงผะเหวดบ้านโพนทราย. (ป้ายประชาสัมพันธ์)
บุญธรรม กากแก้ว. สัมภาษณ์, 22 ธันวาคม 2559
ประทับใจ สิกขา. (2555). ธุงอีสาน. อุบลราชธานี: ศิริธรรมออฟเซ็ท
สมศรี วงศ์ตรี. สัมภาษณ์, 22 ธันวาคม 2559