ฮูปแต้มอีสาน จิตรกรรมฝาผนังสิมวัดหนองเหล่า

พบฮูปแต้มหรือจิตรกรรมฝาผนัง ที่สิมของวัดหนองเหล่า อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี ถือเป็นแหล่งข้อมูลใหม่ที่เพิ่งถูกค้นพบ ฝีมือการเขียนของช่างโสภา ปางชาติ ภาพเขียนได้บอกเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับบาปบุญคุณโทษ และผลจากการกระทำกรรมแบบต่าง ๆ และนิทานเรื่องสังข์สินไชย

ประวัติวัดหนองเหล่า

วัดหนองเหล่า เป็นวัดในสังกัดสงฆ์มหานิกาย ที่ดินตั้งวัดมีเนื้อที่ 8 ไร่ 3 งาน 75 ตารางวา ประวัติของวัดนั้นเล่ากันมาว่าพระอาจารย์ศิลาได้นำชาวบ้านสร้างขึ้นประมาณ พ.ศ. 2250 แต่ไม่พบหลักฐานหรือประวัติเดิม รู้แต่เพียงพอคร่าวๆ ว่า เดิมชื่อวัดบูรพา ต่อมาเมื่อประมาณ พ.ศ. 2479 พระมหาสี เป็นเจ้าอาวาสได้เปลี่ยนชื่อเป็นวัด “โฆสิตาราม” ถึง พ.ศ. 2497 ทางคณะสงฆ์ได้กำหนดให้ชื่อวัดเรียกตามชื่อหมู่บ้านจึงเปลี่ยนเป็น “วัดหนองเหล่า” แต่บัดนั้นเป็นต้นมา ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2534 เขตวิสุงคามสีมา กว้าง 20 เมตร ยาว 40 เมตร ลักษณะพื้นที่วัดนั้นตั้งอยู่กลางหมู่บ้านมีถนนสาธารณะโดยรอบทั้งสี่ด้าน โดยด้านทิศตะวันออกนั้นติดกับถนนที่ใช้เดินทางระหว่างอำเภอเขื่องในและอำเภอม่วงสามสิบ

การปกครองคณะสงฆ์ วัดหนองเหล่า

วัดหนองเหล่ามีเจ้าอาวาสตามลำดับเท่าที่ทราบ ดังต่อไปนี้

• รูปที่ 1 พระอาจารย์ศิลา (ผู้สร้างวัด) พ.ศ. 2250 ถึง พ.ศ. ใดไม่มีหลักฐานปรากฎ
• รูปที่ 2 พระเทียม พ.ศ. 2430 ถึง พ.ศ. 2440
• รูปที่ 3 พระชู พ.ศ. 2441 ถึง พ.ศ. 2456
• รูปที่ 4 พระลี พ.ศ. 2457 ถึง พ.ศ. 2466
• รูปที่ 5 พระสา พ.ศ. 2467 ถึง พ.ศ. 2472
• รูปที่ 6 พระสี พ.ศ. 2473 ถึง พ.ศ. 2478
• รูปที่ 7 พระมหาสี จตฺตสลฺโล พ.ศ. 2479 ถึง พ.ศ. 2481
• รูปที่ 8 พระสัมพันธ์ ฐานํกโร พ.ศ. 2482 ถึง พ.ศ. 2486
• รูปที่ 9 พระวันทา ฐานิสฺสโร พ.ศ. 2487 ถึง พ.ศ. 2488
• รูปที่ 10 พระพูน โกวิโท พ.ศ. 2488 ถึง พ.ศ. 2492
• รูปที่ 11 พระครูคุณสารโสภณ พ.ศ. 2493 ถึง พ.ศ. 2541
• รูปที่ 12 พระครูอดุลธรรมประสิทธิ์ พ.ศ. 2542 ถึง ปัจจุบัน

ปูชนียวัตถุ วัดหนองเหล่า

1. พระประธานในอุโบสถหลังเดิม ขนาดหน้าตักกว้าง 24 นิ้ว สร้างเมื่อ พ.ศ.2479
2. พระประธานในอุโบสถหลังใหม่ ขนาดหน้าตักกว้าง 49 นิ้ว สร้างเมื่อ พ.ศ.2527

อาคารเสนาสนะ วัดหนองเหล่า

1. อุโบสถ กว้าง 4.6 เมตร ยาว 14 เมตร สร้างเมื่อ พ.ศ. 2527
2. ศาลาการเปรียญ กว้าง 15 เมตร ยาว 26 เมตร สร้างเมื่อ พ.ศ. 2515
3. หอสวดมนต์ กว้าง 8 เมตร ยาว 11 เมตร สร้างเมื่อ พ.ศ. 2522
4. สิม สร้างเมื่อ พ.ศ.2470

อุโบสถสิม วัดหนองเหล่า

สิม ของวัดหนองเหล่า เป็นสิมบกขนาดเล็กก่ออิฐถือปูน เริ่มสร้างในปี พ.ศ. 2470 แล้วเสร็จในปี 2471 โดยดูจากบันทึกที่เขียนไว้ที่เหนือประตูทางเข้าสิมว่า “พระพุทธศักราช ๒๔๗๐ ข้าพเจ้า พระครูสา บ้านหนองเหล่า ได้พร้อมสานุศิษย์ภิกษุ ๑๖ รูป สามเณร ๙ รูป ทั้งอุบาสกอุบาสิกา และพระครูวันดี อุปัฌาย์บ้านผักแว่นเป็นต้น ได้สร้างโบสถ์หลังนี้เมื่อปีเถาะจึงสำเร็จมะโรง พ.ศ. ๒๔๗๑ และมีผู้ใหญ่เคนผู้ใหญ่ยู่เป็นประธาน” รูปแบบของสิมเป็นฝีมือสกุลช่างพื้นบ้าน รูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า หลังคาทรงจั่วมุง มีหน้าต่าง 6 ช่อง ประตูทางเข้า 1 ช่อง เขียนภาพสีประดับผนังด้านหน้าทางเข้าสิม เสา หน้าบันทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ด้วยลวดลายต่าง ๆ ทั้งนี้พบเฉพาะผนังด้านนอก สีที่ใช้เป็นสีเหลือง สีน้ำเงิน และตัดเส้นด้วยสีดำ

ติ๊ก แสนบุญ (2560) กล่าวว่า จากการสืบเสาะข้อมูลฮูปแต้มหรือภาพเขียนบนผนังสิมวัดหนองเหล่านี้ ได้ความว่าเป็นฝีมือของช่างโสภา ปางชาติ ช่างที่มีชื่อเสียงในการเขียนผ้าผะเหวดยุคนั้น โดยใช้เทคนิคการเขียนภาพผสมผสานระหว่างแบบช่างหลวงกรุงเทพฯ และช่างพื้นถิ่น ภาพที่เขียนประกอบด้วยเรื่องราวของพระมาลัย นรกภูมิ นิทานม่วนซื่น สังข์สินไชย เรื่องที่เกี่ยวกับบาปบุญคุณโทษ และกฎแห่งกรรม โดยสอดแทรกวิถีการแสดงออกอย่างชาวบ้านเข้าไปในเนื้อหาไม่ว่าจะเป็นวัฒนธรรมความบันเทิงการละเล่นที่สนุกสนาน ที่โป๊ ๆ เปลือย ๆ หัวล้านชนกัน

การเขียนภาพจะมีเฉพาะผนังด้านนอกของสิม ซึ่งสอดคล้องกับจารีตอีสานที่ไม่ให้ผู้หญิงเข้าไปด้านในสิม ซึ่งลักษณะการเขียนแบบนี้จะได้ประโยชน์และมีความเหมาะสมกับการเผยแพร่มากขึ้น เพราะทำให้ผู้หญิงสามารถเข้าไปดูรายละเอียดและพิจารณาภาพเขียนได้อย่างใกล้ชิด

ที่ตั้ง วัดหนองเหล่า

เลขที่ 87 บ้านหนองเหล่า ถนนศรีอำนวย หมู่ที่ 1 ตำบลหนองเหล่า อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี

พิกัดภูมิศาสตร์ วัดหนองเหล่า

15.458171, 104.588380

บรรณานุกรม

ติ๊ก แสนบุญ. (2560). ฮูปแต้มอีสานสกุลช่างโสภา ปางชาติ ณ สิมเก่า วัดหนองเหล่า อำเภอเขื่องใน เมืองอุบล, วันที่ 20 พฤษภาคม 2562. https://www.silpa-mag.com/history/article_13201

วัดหนองเหล่า, 13 พฤษภาคม 2562. https://th-th.facebook.com/วัดหนองเหล่า-170006446457620/

สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, ผู้รวบรวม. (2551). ฐานข้อมูลวัดในจังหวัดอุบลราชธานี, 13 พฤษภาคม  2562. http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/ubon_temple