หัตถกรรมทอผ้าไหมบ้านปะอาว อุบลราชธานี

บ้านปะอาว ตำบลปะอาว อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี ชุมชนนี้มีวัฒนธรรมและภูมิปัญญาในงานหัตถกรรมทอผ้าไหมมาหลายชั่วอายุคน ปัจจุบันมีการตั้งกลุ่มสหกรณ์เพื่อผลิตผ้าไหม สร้างรายได้หลังฤดูกาลเก็บเกี่ยวให้กับชาวบ้าน ลวดลายที่นิยมทอก็ขึ้นอยู่กับความต้องการของตลาด เช่น ผ้ากาบบัว ผ้าไหมลวดลายปราสาทผึ้ง ผ้าไหมลูกแก้ว ผ้าไหมมัดหมี่ รับประกันความประณีตงดงามด้วยรางวัลต่าง ๆ ที่ได้รับมากมาย นอกจากนั้นแล้วยังมีการสร้างศูนย์การเรียนรู้ของชุมชนขึ้น เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้งานหัตถกรรมทอผ้าไหมให้กับผู้ที่สนใจ

หัตถกรรมการทอผ้าไหมบ้านปะอาว อุบลราชธานี
หัตถกรรมการทอผ้าไหมบ้านปะอาว อุบลราชธานี

หัตถกรรมทอผ้าไหม บ้านปะอาว อุบลราชธานี

หัตถกรรมทอผ้าไหมบ้านปะอาว เกิดขึ้นจากสมัยก่อนนั้นชาวบ้านปะอาวได้มีการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม และทอผ้าไหมไว้สำหรับใช้ในครัวเรือนมาโดยตลอดอยู่แล้ว ลวดลายของผ้าไหมก็มีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย มีการถ่ายทอดและสืบสานวัฒนธรรมการทอผ้าไหมมาหลายรุ่น จนมีช่างทอผ้าฝีมือดีเกิดขึ้นในหมู่บ้านหลายคน จึงได้มีการรวมกลุ่มสตรีในหมู่บ้านที่มีความชำนาญและเชี่ยวชาญในการทำหัตถกรรมทอผ้าไหมและมีความสนใจจัดตั้งเป็นสหกรณ์ปะอาวขึ้น โดยมีวัถตุประสงค์ในการตั้งกลุ่มเพื่อผลิตผ้าไหมทอมือออกจำหน่ายและสร้างรายได้ให้แก่สมาชิก ตั้งแต่ปี 2530 เป็นต้นมา โดย สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเมืองอุบลราชธานี มีศูนย์การเรียนรู้และจำหน่ายผลิตภัณฑ์ ตั้งอยู่ทางเข้าหมู่บ้าน

ในปี 2559 นี้ สมาชิกในกลุ่มทอผ้ามีอยู่ราว 80 คน ซึ่งร่วมกันทอผ้าทั้งที่ศูนย์การเรียนรู้ฯ และที่บ้านของสมาชิก สมาชิกส่วนใหญ่อยู่ที่บ้านปะอาว และบ้านทุ่งนาเพียง

การผลิต การทอผ้าไหมของบ้านปะอาว อุบลราชธานี 

ขั้นตอนการผลิตผ้าไหมของชาวบ้านปะอาวนั้น เส้นไหมที่ใช้จะมีทั้งการปลูกหม่อนเลี้ยงไหมเองและเส้นไหมสำเร็จรูป ต้นหม่อนที่ใช้เลี้ยงไหมนั้น จะปลูกพันธุ์บุรีรัมย์ 60 และสกลนคร ที่มีทั้งปลูกไว้ที่บ้านสมาชิกและที่ศูนย์ พันธุ์ไหมที่เลี้ยงจะมีทั้งไหมพันธุ์พื้นบ้านและไหมพันธุ์ผสม เช่น พันธุ์นางตุ่ย พันธุ์นางสิ่ว พันธุ์นางน้อย พันธุ์เหลืองไพโรจน์ พันธุ์ดอกบัว ส่วนเส้นไหมสำเร็จรูปนั้น ใช้ของจุลไหมไทย สัดส่วนเส้นไหมที่ผลิตได้เองต่อเส้นไหมสำเร็จรูปที่ซื้อมาใช้สำหรับทอผ้าไหม คือ 50:50

ต้นหม่อนพันธุ์บุรีรัมย์ 60 บ้านปะอาว อุบลราชธานี
ต้นหม่อนพันธุ์บุรีรัมย์ 60 ที่ปลูกไว้ที่ศูนย์บ้านปะอาว อุบลราชธานี

การฟอกเส้นไหม ลอกกาวเส้นไหม ในงานหัตถกรรมทอผผ้าไหมบ้านปะอาว

เส้นไหมที่สาวได้จะนำมาทำการฟอกไหม หรือการลอกกาวจากเส้นไหมก่อน โดยจะนำเหง้ากล้วย หรืองวงตาลมาเผา แล้วเก็บขี้เถ้ามาใช้ โดยนำเอาขี้เถ้าไปผสมน้ำแล้วกรองเศษถ่านออก นำเส้นไหมที่จะฟอกมาแช่น้ำขี้เถ้านั้น แล้วต้มให้เดือดประมาณ 30 นาที จากนั้นนำมาล้างด้วยน้ำสะอาดหลาย ๆ ครั้งและกระตุกเส้นไหมไปด้วยเพื่อให้เส้นไหมตรง ล้างจนเส้นไหมจับแล้วไม่ลื่น หรือจนน้ำที่ล้างนั้นใสสะอาด ซึ่งใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง จึงน้ำไปตากให้แห้ง แล้วจึงนำไปมัดและย้อมในขั้นตอนต่อไป

การย้อมสีเส้นไหม ในงานหัตถกรรมทอผผ้าไหมบ้านปะอาว

การย้อมสีเส้นไหมมีทั้งย้อมสีธรรมชาติ และสีเคมี การย้อมสีธรรมชาติ จะใช้ส่วนต่าง ๆ ของพืช เช่น สีเขียวจากใบหูกวาง สีเขียวอ่อนจากใบดอกแก้ว สีเขียวอ่อนจากต้นสบู่เลือด สีน้ำตาลจากเปลือกต้นอะลาง สีน้ำตาลเข้มจากเปลือกก่อ สีน้ำตาลแดงจากเปลือกประดู่ สีเหลืองจากแก่นขนุน แก่นเข หรือสีแดงจากครั่ง เป็นต้น

เส้นไหมที่ปั่นใส่หลอดไหม พร้อมสำหรับนำไปทอเป็นผ้าไหมชั้นดี
เส้นไหมที่ปั่นใส่หลอดไหม พร้อมสำหรับนำไปทอเป็นผ้าไหมชั้นดี

การทอผ้าไหมของบ้านปะอาวจะเป็นการทอมือ ลวดลายผ้าไหมที่โดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์ คือ ผ้าไหมกาบบัว และผ้าไหมลายลูกแก้ว นอกจากนี้ก็ยังมีผ้าไหมมัดหมี่ลายอื่น ๆ และผ้าไหมพื้นเรียบ

ผ้าไหมกาบบัว บ้านปะอาว อุบลราชธานี
ผ้าไหมกาบบัว บ้านปะอาว อุบลราชธานี

สร้างงาน สร้างรายได้จากหัตถกรรมทอผ้าไหมบ้านปะอาว

กลุ่มสตรีสหกรณ์ปะอาวจะทอผ้าเป็นอาชีพเสริมจากการทำนา รายได้จากการทอผ้า ถ้าทอ 1 หูกจะมีรายได้ประมาณ 4500 บาทขึ้นไป ซึ่งในปี 2559 นี้ผ้ากาบบัวจะอยู่ที่ราคาเมตรละ 800 บาท ผ้าลูกแก้ว เมตรละ 650 บาท ผ้าไหมมัดหมี่สำหรับทำเป็นผ้าถุง 1 ผืน ราคาประมาณ 1800-2000 บาท ผ้าไหมพื้นเรียบพร้อมผ้าไหมมัดหมี่ ราคาเมตรละ 600 บาท สามารถซื้อได้ศูนย์การเรียนรู้ฯและงานแสดงสินค้าพื้นเมืองต่าง ๆ

หูกทอผ้าไหม บ้านปะอาว อุบลราชะานี
หูกทอผ้าไหม บ้านปะอาว อุบลราชะานี

ผลงาน รางวัล หัตถกรรมทอผ้าไหมบ้านปะอาว

ด้วยความเชี่ยวชาญและฝีมือที่ประณีตในการทอผ้าไหมของชาวบ้านปะอาว ทำให้ผ้าไหมบ้านปะอาวเป็นที่รู้จักแพร่หลายทั้งในจังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียง ทางกลุ่มมีการนำผ้าไหมเข้าประกวดตามงานต่าง ๆ ได้รับรางวัลมากมาย ทำให้เป็นที่รู้จักกันทั่วและยอมรับฝีมือมากขึ้น นอกจากนี้ทางกลุ่มก็ได้มีการถ่ายทอดความรู้ในการทอผ้าให้กับนักเรียน ลูกหลาน และผู้สนใจทั่วไปอีกด้วย

รางวัลที่งานหัตถกรรมทอผ้าไหมบ้านปะอาวได้รับ
รางวัลต่าง ๆ ที่งานหัตถกรรมทอผ้าไหมบ้านปะอาวได้รับ

ที่ตั้ง ศูนย์การเรียนรู้หัตถกรรมผ้าไหมบ้านปะอาว

บ้านปะอาว หมู่ที่ 3 ตำบลปะอาว อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี

พิกัดภูมิศาสตร์ ศูนย์การเรียนรู้หัตถกรรมผ้าไหมบ้านปะอาว

15.356805, 104.726501

บรรณานุกรม

แดง พันธ์วัตร์. สัมภาษณ์, 1 กรกฎาคม 2559

อำนวย พาลเงิน. สัมภาษณ์, 1 กรกฎาคม 2559

Tag

การทอผ้าไหม การทำต้นเทียนพรรษา การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การปฏิบัติธรรม การแกะสลักเทียนพรรษา ครูภูมิปัญญาไทย บุญมหาชาติ บุญเดือนแปด ชุมชนทำเทียนพรรษา บ้านชีทวน พักผ่อนหย่อนใจ พิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น ดนตรีพื้นบ้าน ดนตรีพื้นเมืองอีสาน ต้นเทียนพรรษาประเภทติดพิมพ์ ต้นเทียนพรรษาประเภทแกะสลัก ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประเพณีท้องถิ่น ประเพณีอีสาน ประเพณีแห่เทียนพรรษา วัดหนองป่าพง วิถีชีวิตคนอีสาน วิปัสสนากรรมฐาน ศิลปกรรมญวน ศิลปกรรมท้องถิ่นอีสาน ศิลปะญวน สถาปัตยกรรมท้องถิ่น สถาปัตยกรรมท้องถิ่นอีสาน สถาปัตยกรรมในพุทธศาสนา สาขาวัดหนองป่าพง สิม หัตถกรรมการทอผ้า อำเภอพิบูลมังสาหาร อำเภอตระการพืชผล อำเภอน้ำยืน อำเภอม่วงสามสิบ อำเภอวารินชำราบ อำเภอเขมราฐ อำเภอเขื่องใน อำเภอเดชอุดม อำเภอเมืองอุบลราชธานี อุบลราชธานี อุโบสถ ฮีตสิบสอง